Doğa fotoğrafı, doğal bir yaşam alanı içindeki canlılar; hayvanlar, bitkiler ve jeolojik oluşumların fotoğraflanmasıdır. Yani doğa fotoğrafının konusu doğal varlıklardır. Evcil olmayan hayvanlar tarımsal olarak yetiştirilmeyen bitkiler ve böceklerden dağlara kadar, doğal sürecin geniş çeşitliliğini içerir. Evcil, kafes içinde saklanan veya her türlü yöntemle özgürlüğü kısıtlanmış hayvanlarla tarımsal olarak yetiştirilen bitkilerin fotoğrafları, doğa fotoğrafı olarak değerlendirilemez. Sözlük anlamı olarak ise doğa,”kendi kendine oluşan, biçimlenen” şeklinde tanımlanır.

İnsanlar tarafından değişikliğe uğratılmış bir çevreye uyum sağlamaya çalışan leylek gibi canlıların oluşturduğu doğa konularıyla; kasırga ve med-cezir dalgaları gibi çevreyi tekrar eski hâline dönüştürmeye çalışan doğal güçlerin izlerini taşıyan görüntülerde, insan unsuru en az düzeyde olmak şartıyla kabul edilebilir.

Doğa iki temel bölüme ayrılabilir:

• Canlı doğa
• Cansız doğa

Canlı doğa tüm yabanıl bitki ve hayvan türlerini kapsar.

Cansız doğa ise bulutlar, dağlar, kayalıklar, kumullar, vadiler, kanyonlar, denizler, göller, ırmaklar gibi öğeleri kapsar.

Canlı ve cansız öğeler ayrı ayrı fotoğraflanabileceği gibi bir arada bulundukları kompozisyonlar da oluşturulabilir.

Doğa fotoğrafçılığını bir uğraş ya da bir hobi gibi değil de içimizdeki bu özlemi aktarmaya çalıştığımız bir araç olarak görebiliriz. Konuşmak, yazmak, resim yapmak, müzikle uğraşmak nasıl duyguları ifade biçimi ise doğa fotoğrafçılığı da soyut düşüncelerimizi aktarmanın görsel bir ifadesidir.

Doğa fotoğrafının konusu doğal ortamı içinde bulunan canlılar ve çevredir. Dolayısı ile insanlar ve insanların ürettiği bitkiler, yapılar, doğa fotoğrafı konusu içerisinde yer almaz. Ancak fotoğrafta insan ve insana ait öğeler fotoğraf karesinde çok küçük bir yer tutuyorsa, merkezi bir konumda değilse ve gözü rahatsız etmiyorsa hoş görülebilir. Manzara fotoğrafları doğa fotoğrafçılığında geniş bir yer tutar ve fotoğrafla uğraşan pek çok kişinin de ilgisini çeker. Güzel bir manzara gördüğümüzde hemen deklanşöre basmayanımız çok azdır. Doğal peyzaj fotoğraflarına konu olan öğeler; dağlar, göller, akarsular, ormanlar, çayırlar gibi canlı ve cansız öğelerdir. Örneğin bir göl, çevresindeki ormanla ve geri plandaki dağ siluetiyle tam bir doğal peyzajdır. Göl yüzeyinin ayna etkisi
fotoğrafa çok şeyler katabilir.

Makro fotoğraf olarak isimlendirilen yakın çekimler, doğa fotoğrafçılığında en sevilen ve yaygın türlerden biridir. Bu tekniğin etkileyici özelliği, gözle görülemeyen ya da zor seçilen ayrıntıların kolay görülebilecek şekilde büyülterek yeniden sunulmasıdır. Yakın çekim ile büyültülerek girilen, gözle göremediğimiz fotoğraflardır. En çok ilgi duyulan
böcekler, çiçekler olmak üzere bu dünyada var olan her şey, yakın çekimin konusudur.

Dağlar, görkemli yapıları ile doğa fotoğrafçılar için çok önemli konulardandır. Orta Anadolu’daki Hasan Dağı gibi sönmüş volkanlar tek başlarına bile bir konu oluşturabilmektedirler. Erozyonun yol açtığı oluşumlar da ilginç görüntüler oluşturmaktadır.

Ülkemizde doğal güzellikler açısından çok zengin olup doğa fotoğrafı çekebileceğimiz birçok bölgemiz vardır.

Doğada fotoğraf çekimine çıkarken gerekli malzemeleri yanınızda bulundurmanız ve doğa koşullarına göre giyinmeniz gerekir. Dağda çekim yapacaksanız ona göre bir yürüyüş ayakkabısı, güneş ışınlarından korunmak için şapka, malzemeleri taşımak için bir sırt çantası ve küçük kazaları önlemek için ilk yardım malzemelerini yanınızda bulundurmalısınız.
Ayrıca her an fotoğraf makinesinin pili bitebilir, filminiz bitebilir ya da dijital fotoğraf çekenler için bellek problemi ortaya çıkabilir. Ormanda, dağda ya da kanyonda bu malzemeleri satın alabileceğiniz bir yer bulamayabilirsiniz.

Doğa fotoğrafı çekerken belli bir malzeme kullanımından söz etmek çok doğru olmaz. Elinizde geniş açılı bir objektif varsa, orman, dağ, vadi, ova gibi geniş yayılımlı konuları görüntüleyebilirsiniz. Normal bir objektif ile de aynı konuları kısmen görüntüleyebilir, ayrıca ağaç gövdesi, yapraklar, çiçekler gibi konulara da eğilebilirsiniz. Teleobjektifleriniz varsa, manzara ya da bitki ve hayvan yaşamlarına tanıklık edebilirsiniz. Hele ışık
geçirgenliği yüksek olan süper teleobjektifleriniz varsa, o zaman vahşi yaşam fotoğrafları için uygun donanıma sahipsiniz demektir.

Bir fotoğrafın temel özelliği kaliteli görüntü oluşturabilmesidir. Görüntü kalitesi açısından yetersiz bir fotoğrafın diğer özellikleri ne kadar iyi olursa olsun hiçbir anlamı olmaz. Görüntüyü oluşturan ve niteliği etkileyen objektiftir. Objektifler üç boyutlu dünyayı, film yüzeyinde iki boyutlu olarak oluşturur.

Objektif, fotoğrafı çekilen konuyu mümkün olduğu kadar aslına uygun bir görüntü olarak ortaya çıkartmalıdır. Bunun için de merceğin niteliği önemlidir.

Doğa fotoğrafçılığında kullanılan objektifler

• Normal objektifler

35 mm -50 mm ‘lik normal objektif manzara çekimleri için çok uygundur. Bu objektif görüntü kalitesi açısından diğer objektif türlerinden daha iyidir ve insan gözünün görüş açısına yakındır. Geniş açılı ve tele objektifler gibi perspektifi bozan etkileri yoktur.

• Geniş açılı objektifler

Normal objektiften daha geniş bir açıyla konuya bakar ve daha çok alanı fotoğraf karesine sığdırır. Daha kısa odak uzaklığına sahiptir. Konunun fazla uzağına gitmeden geniş bir bakış açısı içinde nesneleri küçültür. Bu objektiflerde alan derinliği yüksektir.
Bu objektiflerin optik özelliği nedeniyle görüntü bozulmaları oluşur. Örneğin; düz çizgilerin görüntü alanı içinde dışa doğru eğilmesi. Geniş açılı objektiflerde yatay ve dikey çizgisel hatlara dikkat edilerek film karesinin ortasına yerleştirmek doğru olur. Çünkü bozulmalar film karesinin kenar kısımlarında oluşur. Film düzleminin konuyu düz görmesini sağlamak için konunun yüksek bir yerden çekilmesi gerekir.Manzarayı daha geniş açıdan görmek istiyorsanız 35 mm geniş açı objektif kullanılabilir. Eğer bir manzarada ön plandaki öğeleri büyüklük olarak abartmak ve perspektifi sonsuza doğru uzatmak isterseniz 28, 24, 20 mm ‘lik objektifler kullanılmalıdır. Bunlar ön cepheyi daha fazla gösterirler ve daha fazla elementin kare içinde yer almasını
sağlarlar. Net derinlik fazladır. Ön cepheden arka cepheye kadar fokus yapabilirsiniz.

• Teleobjektifler

Dar açılı objektiflerdir. Genel görünüşten bazı öğeleri çerçeve dışı bırakmak, manzaranın bir kısmını almak isterseniz 105, 135, 200 mm gibi bir teleobjektif işinizi görecektir. 300 mm ve daha uzun odaklı teleobjektiflerin perspektifi daraltma, nesneleri üst üste bindirme özelliğinden faydalanarak ilginç peyzajlar çekebilirsiniz.
135 mm ‘lik veya 200 mm ‘lik teleobjektiflerde ise elementler daha büyüktür. Uzaklardaki dağ yakınlaşır ve yüksek gözükür. Alan derinliği daralır. Ön cephe veya arka cephe fokus dışı olabilir.

• Zoom objektifler

Değişebilir odak uzaklıklı objektiflerdir. Yani aynı objektifle konuyu çekerken uzaklık değiştirmeden hem genel bakış açısı hem de dar bakış açısı sağlamak mümkündür. Zoom objektif kullanıldığında yanınızda birden çok objektif taşımanıza gerek kalmaz. Basın fotoğrafçılığı yapanlar için vazgeçilmez objektiflerdir.

• Makro objektifler

Yakın plan çekimlerinde kullanılan optiklerdir. Çoğunlukla doğada bulunan çiçek, böcek gibi yabanıl yaşama dair fotoğraflar bu tür objektiflerle yapılabilir. Konumuzun çok yakınına sokulmak zorunda olduğumuzdan net alan derinliği oldukça azalır. Örneğin, bir böcek fotoğrafında böceğin yalnızca çok küçük bir bölümü ancak net olabilir.
Alan derinliğini artırabilmek için oldukça kısık bir diyafram kullanmak gerekebilir ve bu da düşük bir enstantane seçimi demektir. Makro çekim yapabilmek için mutlaka bir sehpa kullanılması gerekir. Bu tür objektifleri doğru kullanabilmek için biraz deneyim kazanmak ya da bu işle uğraşan profesyonel fotoğrafçılardan yardım almak gerekebilir.

• Filtreler

Objektifin önünde yer alarak film yüzeyine ulaşan ışığı, objektife girerken düzenler. Her renk filtre kendi rengini geçirir diğer renkleri emer. Siyah beyaz filmlerde filtre kullanıldığında grinin ton değerlerinin ortaya çıkışını kontrol eder. Bir rengin gri skalada yer alan tonunu açmak için o renge yakın bir filtre; koyu ton elde etmek için o rengin karşıtı bir filtre kullanırız. Renkli filmlerde ise ışık kaynaklarının verdiği ışığın renk niteliği filtrelerle kontrol edilebilir.

• Polarize filtreler

Doğa fotoğrafçılığının vazgeçilmezleri arasındadır. Renk doygunluğunu artırmaları ve kontrastı yükseltmelerinin yanında su yüzeylerindeki yansımaları da engelleyebiliyor oluşları, bu filtreleri temel malzememiz haline getirir.

• UV Filtreler

Makinemizi korur ve pusu ortadan kaldırarak kontrastlık sağlar. Çıplak gözle göremediğimiz, ama duyarkatın algılayabildikleri ultra-viyole ışınlarını kesmek için kullanılır.

• Doğal Yoğunluk Filtresi – ND (Neutral Density) Filtre

Doğa ve manzara fotoğrafçıları için vazgeçilmez ekipmanlardan birisi olan ND Filtreler sayesinde dışarıdan gelen doğal ışığın yine doğal bir biçimde lensin içinden geçerek sensöre azalarak gitmesi sağlanmaktadır. Bu filtrelerin “neutral” yani “doğal” yoğunluk şeklinde yorumlanmasının en önemli sebeplerinden birisi ise sağlanan bu doğal ışığın azalması aşamasında, renk kaybının olmamasıdır.

• Yakınlaştırıcı filtreler (close up)

Bu filtreler üçlü takımlar hâlinde satılır. Kapalı havalarda homojen ışık altında oldukça elverişli pozlandırma koşulları yakalanabilir. Ancak çok kapalı havalarda kullandığımız filmler renklerin ayırt edilmesinde insan gözü kadar hassas olamazlar. Böyle durumlarda genellikle film üzerinde hafif bir mavi renk hâkimiyeti söz konusu olur. Bu koşullarda renklerin sıcak tonlarını yakalayabilmek için renk ısıtıcı filtreler kullanmak çözüm olur.

• Üçayak (Tripot)

Manzara çekimlerinde üçayak kullanmak yararlıdır. Profesyoneller ve amatörlerin bazıları manzara çekimlerinde üçayak kullanırken, ufuk çizgisini doğru oturtabilmek için bir su terazisi de kullanırlar.

Not: Çekim sırasında konuya yaklaştıkça net alan derinliği azalır. Bu özellik yakın plan çekimlerinde daha çok ortaya çıkar. Makro çekimlerde objenin net olabilmesi için konuya kısık diyaframla (11, 16, 22 gibi) yaklaşmalısınız. Bunu da, ışığın şiddetine bağlı olarak, düşük enstantanelerden biri (4, 8, 15, 30 gibi) ile dengelemek durumunda
kalabilirsiniz. Bu durumda da üçayak (tripot) kullanılmalıdır. Sonuçta, hangi objektifi kullanırsanız kullanın, tripot en büyük yardımcınızdır.

• Uzatma Kablosu ve Kablolu Deklanşör

Bu kablo ile fotoğraf makinesine bağlantı yaparak deklanşöre uzaktan basıp makinenin titremesini engelleyebilirsiniz. Uzatma kablosu yardımıyla normal flaşınızı, konuyu aydınlatacak şekilde kameradan bağımsız biçimde kullanabilirsiniz. Gün boyunca aynı sahnenin bir dizi fotoğrafını çekmek için deklanşör kablosu kullanabilirsiniz.

• Flaş

Suni ışık kaynağı oluşturur. Işığın yetersiz olduğu ortamlarda, konuyu aydınlatarak fotoğrafın çekilmesine yardımcı olan flaşı kullanırız. Doğa fotoğrafçılığında flaş kullanımı önemli bir yer tutar. Özellikle ışığın yetersiz kaldığı durumlarda makro çekimlerde ve ters ışık söz konusu ise flaş kullanmakta büyük yarar vardır.

Makro çekimlerde konuya çok yaklaşıldığı için normal flaşların aydınlatması yetersiz kalacağından, objektifin üstüne geçirilen halka flaşlar kullanılarak aydınlatma sağlanır. Güneşin çok yoğun olduğu zamanlarda da dolgu flaşı kullanılarak gölgelerden kurtulabilinir. Dolgu flaşının amacı kareyi aydınlatmaktan çok, az bir ışık etkisiyle, gereksiz gölgeleri yok etmektir.Bunun için pozlama ayarlarının doğru yapılması gerekir. Çünkü, zaten çok aydınlık olan görüntü bembeyaz çıkabilir ve fotoğraf bazen fazla pozlama olabilir. Dolgu flaşı, gölgeleri aydınlatıp oradan da detay almak ve yüksek ışıktaki kontrast fazlasını düşürmek amacıyla kullanılır.